Meer kinderen geen onderwijs dan gedacht.

Meer kinderen geen onderwijs dan gedacht.

Het aantal kinderen dat niet naar school gaat is het afgelopen jaar met een derde gestegen. De cijfers geven maar een beperkt beeld. De groep kinderen die niet naar school gaat is veel groter dan de officiële cijfers van de overheid aangeven. Dat staat in een Kamerbrief van demissionair minister Primair en Voortgezet Onderwijs Paul.

De officiële cijfers maken onderscheid tussen verschillende soorten verzuim. Absoluut verzuim betekent dat een jongere gedurende het jaar niet is ingeschreven bij een school en geen vrijstelling heeft. In het schooljaar 2022-2023 waren dat 13.707 kinderen. Een jaar eerder waren dat nog 10.240 kinderen, een stijging van ruim 30%. Bij relatief verzuim staat een kind wel ingeschreven bij een school, maar gaat niet naar school. Dat waren afgelopen jaar 3.881 kinderen. Dan is er nog de groep kinderen met een vrijstelling voor het onderwijs. In 2022-2023 hebben 8.422 een vrijstelling 5 onder a van de leerplicht.  

Duizenden niet meegeteld 

De cijfers die het ministerie publiceert zijn gebaseerd op de leerplichtwet. Vanuit de leerplichtwet zijn alleen kinderen die zonder geldige reden afwezig zijn bekend. Het aantal kinderen dat met een geldige reden afwezig is, wordt daar niet in meegenomen. Het gaat daarbij om kinderen met psychische klachten en/of speciale ondersteuningsbehoeften waarvoor geen passende ondersteuning of onderwijs is. Ingrado, de organisatie voor leerplichtambtenaren, schat in dat de groep kinderen die thuiszit en niet in de cijfers zijn meegeteld, acht keer groter is dan de groep kinderen die wel in de cijfers staan geregistreerd.  

Weinig capaciteit 

Er zijn verschillende oorzaken van de stijging van het aantal jongeren dat niet naar school gaat, zo geeft de minister aan in de brief. Er is te weinig capaciteit voor het onderwijs aan nieuwkomers, vooral voor de Oekraïnse kinderen. De stijging komt ook deels door administratieve redenen.  

Op 23 mei spreekt de Tweede Kamer over thuiszitters en thuisonderwijs. Lobke Vlaming gaat hierover met de Kamerleden in gesprek. Ter voorbereiding hierop heeft zij een overzicht gemaakt over wat wij over thuiszitters in het bijzonder bij ons informatiepunt dagelijks horen van ouders.  

Oorzaken 

De belangrijkste oorzaak van thuiszitten is het gebrek aan passend onderwijsaanbod. Het gaat vaak om kinderen die zijn vastgelopen in het reguliere onderwijs en de school is weet niet meer wat ze moeten doen on passend onderwijs te bieden of zegt het niet te kunnen. Daarnaast zien we kinderen ongewild thuiszitten door wachtlijsten in het speciaal onderwijs en bij de jeugdzorg. Ook is er een groep kinderen die vanwege achtereenvolgende negatieve ervaringen in het onderwijs helemaal niet meer naar school kan. Zij hebben een schooltrauma opgelopen.  

Soms zitten kinderen simpelweg thuis, omdat het systeem ergens is vastgelopen en duurt het eindeloos om tot een oplossing te komen. Dan is er bijvoorbeeld discussie over wie wat moet betalen, of zorg of onderwijs voorrang heeft, of wel samenwerkingsverband verantwoordelijk is. Hierdoor duurt het soms maanden voordat een kind weer toegang tot onderwijs heeft. Tot slot kennen we ook veel situaties waarin school er soms maanden over doet om in actie te komen. Soms is er onenigheid tussen school en ouders over wat een passende vervolgstap is. Ouders vertellen ons regelmatig dat hun kind al weken of zelfs maanden niet naar school is geweest, maar dat ze niets van school horen.   

Gevolgen 

De gevolgen van thuiszitten zijn vaak ernstig. Naast de onzekerheid over hun toekomst, hebben kinderen het idee dat ze niet welkom zijn op school of dat de situatie hun schuld is. Doordat ze geen onderwijs krijgen en afgezonderd zijn van hun leeftijdsgenoten, lopen ze leerachterstanden op, voelen ze zich soms eenzaam en buitengesloten. Ook voor ouders is het heftig. Zien dat het niet goed gaat met je kind is al zwaar op zich. Maar ook constant strijden om een plek te vinden en de frustraties, omdat het door allerlei systeemproblemen niet lukt om tot een oplossing te komen. Veel ouders moeten ook uit noodzaak stoppen met werken.  

Oplossingen 

Het voorkomen van thuiszitters is een van de oplossingen die wij zien voor het probleem. Helaas gebeurt het nog te vaak dat een probleem klein begint, en uiteindelijk groot wordt door kennis- en tijdgebrek, systeemproblemen en een te lange doorlooptijd. Daarnaast is er op veel plekken nog te weinig aanbod van de verschillende onderwijsvormen. En tot slot moet maatwerk mogelijk worden gemaakt. Soms helpt het als kinderen voor even afstandsonderwijs volgen, of halve dagen naar school gaan. 

Wat helpt niet?   

Het toepassen van drang en dwang en (dreigen met) het inzetten van Veilig Thuis als een kind thuis komt te zitten, heeft enorm schadelijke gevolgen. En het leidt nooit tot een oplossing. Evenals meer gegevens van kinderen registreren. Laten we vooral kijken wat er op scholen beter kan, beter samenwerken met ouders en zorgen voor dekkend onderwijsaanbod en maatwerk voor kinderen die dat nodig hebben.