Het onderwijsstelsel.

Speerpunt - Het onderwijsstelsel.

De vrijheid van ouders om een eigen school te stichten die past bij hun eigen overtuiging en opvoeding is stevig verankerd in onze Grondwet. Als gevolg hiervan heeft Nederland van oudsher een gevarieerd aanbod aan scholen, zodat ouders een school kunnen kiezen die bij hen en hun kinderen past. Als die school er niet is, kunnen ouders onder voorwaarden zelf initiatief nemen tot het stichten van een school. Traditioneel waren ouders dan ook vaak direct betrokken bij het bestuur van de school, onder meer via schoolverenigingen.  

Schaalvergroting

De laatste decennia heeft echter in het onderwijs flinke schaalvergroting en professionalisering plaatsgevonden. Het beleid was er primair op gericht om ‘doelmatigheid’ te bevorderen door de kwaliteit van bestuur te vergroten.  Als gevolg van deze schaalvergroting wordt het ‘bevoegd gezag’ momenteel in veel gevallen gevormd door een professioneel stichtingsbestuur bestaande uit meerdere scholen, soms wel 75. De omvang van alle soorten scholen neemt toe. De school is ook steeds vaker onderdeel van een grotere schoolorganisatie. Volgens DUO (2018/2019) zijn er 977 schoolbesturen en 6773 scholen in het primair onderwijs, dus gemiddeld 6,9 scholen per bestuur. In het voortgezet onderwijs zijn in 2018 330 besturen voor 1454 schoolvestigingen. Deze besturen hebben eigen bureauorganisaties en zijn vaak professioneel georganiseerd.

De positie van ouders is met de schaalvergroting verzwakt. Niet langer maken ze deel uit van het bestuur. Zij worden steeds vaker gezien en behandeld als consumenten, soms als lastige, veeleisende klanten. De school als gemeenschap, waarin leraren, leerlingen en ouders samenwerken aan goed onderwijs raakt hierdoor in het gedrang. Verhoudingen kunnen verharden als men elkaar niet meer kent en institutionele belangen de overhand krijgen. Ouders kennen de mensen niet meer die eindverantwoordelijk zijn voor het onderwijs aan hun kind. Het is daarom tijd om de positie van ouders, maar ook die van leerlingen en leraren, weer te versterken en de afstand tussen klas en bestuur te verkleinen.

Dit kan alleen door de zeggenschap over het onderwijs neer te leggen op school. Met kleinschaliger onderwijs waar men elkaar kent, het kind centraal staat, de ouder serieus wordt genomen, de leraar wordt gewaardeerd en de schoolleiding dienend is aan wat er gebeurt in de klas. Daarvoor moet we minder inzetten op onderwijsvernieuwing van bovenaf en meer op continue verbetering op het niveau van de klas en de school. Vrijheid van onderwijs is een groot goed, mits dit gepaard gaat met zichtbare kwaliteit, ‘evidence-informed’ onderwijs en een sobere en kleinschalige schoolcultuur, waarin kinderen de hoogste prioriteit hebben.

Prestatiedruk

Ouders maken zich regelmatig zorgen over de prestatiedruk op hun kinderen. Van jongs af aan worden kinderen getoetst en alles wordt geregistreerd via leerlingvolgsystemen. We selecteren al vroeg, waardoor het schooladvies heel bepalend is voor de verdere schoolloopbaan. Zeker aangezien het voortgezet onderwijs steeds strenger selecteert en de doorstroom naar andere niveaus moeilijk wordt gemaakt. De focus op slagingspercentages, het afrekenen van scholen op afstroom en doubleren zorgt ervoor dat scholen onbedoeld gestimuleerd worden om kinderen juist niet het voordeel van de twijfel te geven. Terwijl scholen bij uitstek gericht moeten zijn op het beste uit kinderen halen, op welk niveau dan ook. Ook de strenge selectiecriteria bij het vervolgonderwijs zorgen voor hoge druk op scholieren. Ouders willen dat hun kinderen optimale kansen krijgen en gaan zelf dus ook steeds meer inzetten op eindtoets- en examentraining en op particuliere huiswerkbegeleiding. Dit alles zorgt ervoor dat kinderen onder druk staan, terwijl de feitelijke schoolprestaties dalen.

Onze standpunten:

• Zorg dat de kleinschaligheid in het onderwijs behouden blijft en terugkomt waar die is verdwenen. Stel daartoe eisen aan maximale omvang van scholen, klassen en het aantal scholen dat valt onder een schoolbestuur.
• Toets- en prestatiedruk verminderen moet prioriteit krijgen, terwijl we tegelijkertijd streven naar een flinke verhoging van de leerprestaties. Dit betekent dat scholen een duidelijke visie moeten hebben op hoe hun didactische en pedagogische aanpak zorgt voor goede prestaties, zonder onnodige nadruk op toetsing.  
• Er moet onderzocht worden of het gebruik van leerlingvolgsystemen (en de mogelijkheid voor ouders en leerlingen om hierin mee te kijken) een negatief effect heeft op de ervaren prestatiedruk.
• Geef kinderen kansen door de vroege selectie tegen te gaan door brede brugklassen voor te schrijven en hiermee de druk op het groep 8-advies te verminderen. Maak doorstromen zo drempelloos mogelijk.
• Maak met scholen en lerarenopleiding afspraken over het verbeteren van de kwaliteit van het taal- en rekenonderwijs en stimuleer daarbij het gebruik van wetenschappelijk bewezen lesmethoden.