De opdracht om de overstap naar voortgezet onderwijs beter te organiseren.

De opdracht om de overstap naar voortgezet onderwijs beter te organiseren.

Schooladvies, eindtoets en het vinden van een geschikte school. De overstap van basis- naar middelbare school is een ingrijpend traject. Niet zo vreemd dus dat ouders hierover vaak bellen naar het Adviespunt van Ouders & Onderwijs. ‘Vooral in deze periode staat de telefoon daarover roodgloeiend’, zegt directeur Lobke Vlaming. ‘Ouders hebben er vragen over en worden er ook graag bij betrokken.’ We bespreken de uitkomsten van ons onderzoek voor de Staat van de Ouder 2022.

Lees alles over De Staat van de Ouder 2022 op onze themapagina

‘Geef kinderen het voordeel van de twijfel,’ zegt Vlaming over de eerste stap: het schooladvies. De basisschool bepaalt daarmee welk onderwijs het beste bij het kind past. Er kan een enkelvoudig (bijvoorbeeld havo) of dubbelvoudig advies (bijvoorbeeld vmbo-tl/havo) worden afgegeven. ‘In ons land selecteren we vrij jong en ik zie daarom het voordeel van dubbelvoudige adviezen. Je kunt dan nog meerdere kanten op. ’‘Vanuit middelbare scholen is er soms druk om kinderen vooral niet te hoog te adviseren. Daarom dringen ze soms aan op enkelvoudige adviezen.   Dat vinden we onwenselijk, omdat kinderen nog jong zijn en het lang niet altijd duidelijk is welk niveau het meest passend is. Terwijl elke leerling die kans verdient.’

Communicatie

Uit het onderzoek blijkt verder dat de communicatie van de school over het schooladvies beter kan. 11% van de ouders kreeg niet op tijd de noodzakelijke informatie en 19% vindt dat er voor het afgeven van het advies onvoldoende met hen is gesproken. ‘Hierbij kun je twee kanten op redeneren. Hoera dat 89% goed geïnformeerd is, maar tegelijkertijd is 11% nog best veel. Sommige ouders voelen zich blijkbaar niet goed gehoord en betrokken. Als de school daar meer aandacht aan besteed, kan dat veel verschil maken.’ Hoe kan de basisschool dat het beste aanpakken? ‘We willen dat scholen vanaf groep 6 gaan informeren hoe ze tot het schooladvies gaan komen. En dat ze in groep 7 met ouders al een voorgesprek hebben om een indicatie te geven.’ Hoe ziet dat eruit? ‘Liefst een wederkerig gesprek. Dat er dus ook geluisterd wordt naar ouders om te weten hoe zij naar hun kind kijken. Maar, niet onbelangrijk: ook wat het kind zelf graag zou willen. Luister naar elkaar. Op die manier komt niemand ineens voor een verrassing te staan.’

Eindtoets

Wanneer de leerling het schooladvies heeft gekregen, volgt nog de eindtoets. Als het resultaat hoger is dan het advies aangeeft, kan de school besluiten het advies naar boven aan te passen. Uit het onderzoek blijkt dat dit de praktijk maar weinig gebeurt. ‘Scholen zijn nu eenmaal erg overtuigd van hun oordeel. We zien echter dat als scholen deze kinderen het voordeel van de twijfel geven, ze in 80% van de gevallen niet meer afstromen. Bijstellen is dus vaak een goed idee.  Vlaming benadrukt dat de eindtoets belangrijk is. ‘Daardoor wordt er een objectief gegeven naast het advies gezet. Prima om in een landelijke toets te kijken op welk niveau het kind eigenlijk zit. ’ Maar legt zo’n toets dan niet teveel druk op kinderen? ‘Als je de toets minder goed maakt, dan blijft het advies gewoon staan. Dus we moeten die toets niet te belangrijk maken. Het is raadzaam dat ouders niet eindeloos met hun kinderen trainen, maar de toets gewoon als een afsluiting van de basisschool zien. Niets meer, niets minder. Het is maar net hoe je het zelf benadert.’

Geschikte school

Als het schooladvies vaststaat, begint het eigenlijk pas. Dan moet er nog een geschikte school gevonden worden. Dat is soms lastig, vooral als er wordt geloot of het scholenaanbod beperkt is. ‘Het is zorgelijk dat we in de randstad steeds meer lotingen en schaarste van gewilde scholen zien. En daarbuiten zien we juist dat er steeds minder keuze is. Dat komt doordat daar het aantal scholen afneemt. Ook dat is een probleem, want de keuzevrijheid komt daar echt in het geding.’ Voor kinderen met een ondersteuningsbehoefte is het nog ingewikkelder om een geschikte school te vinden. ‘We merken dat het voor hen bij loting heel lastig is, omdat deze kinderen specifiek maatwerk nodig hebben. En bij loting is het heel lastig om dat aspect mee te nemen. Dus daar moet extra aandacht voor zijn. Bijvoorbeeld door leerlingen die extra ondersteuning nodig hebben voorrang te geven. Dan kunnen die een school kiezen die echt past bij hun ondersteuningsbehoefte en niveau.’

Verschillende achtergronden

Uit het onderzoek komt ook naar voren dat de meeste ouders graag zien dat hun kind op een middelbare school terecht komt waar op veel verschillende niveaus les wordt gegeven.  . ‘Ik vind het bemoedigend dat ouders het hier in grote mate achter staan. Hoewel ze willen dat hun kind op zijn of haar niveau les krijgt, vinden ze het ook belangrijk dat de leerlingen wel allemaal bij elkaar op school zitten. Vakken als burgerschap of gym kunnen ze dan wel samen volgen. Vooral vakken waarbij het cognitieve niveau minder belangrijk is en het heel goed is als leerlingen elkaar tegenkomen.’

Aanbevelingen

De conclusie moet zijn dat er nog heel wat te verbeteren is aan de overstap. Gelukkig voorziet het rapport van de Staat van Ouder 2022 in een groot aantal aanbevelingen. Scholen en politiek kunnen daar echt stappen in zetten. Vlaming ziet zeker kansen. ‘We mogen het echt als een opdracht zien om het allemaal beter te organiseren.’

Wil je alle cijfers raadplegen? Lees het complete rapport van de Staat van de Ouder 2022

Over De Staat van de Ouder

De Staat van de Ouder is een jaarlijkse publicatie van Ouders & Onderwijs over wat ouders van het Nederlandse onderwijs vinden. Iedere twee jaar doen we breed representatief onderzoek naar een actueel thema. In de Staat van de Ouder 2022 staat de overstap van bassischool naar middelbare school centraal. Meer weten over De staat van de Ouder 2022? Neem een kijkje op onze themapagina.

Ouderpanel

Als je zelf ook je mening wilt geven over de belangrijke thema’s in het onderwijs, dan kun je je aanmelden voor het Landelijk Ouderpanel. We doen regelmatig onderzoek onder ouders waar je je stem kunt laten horen.