Hoogbegaafdheid.

Een hoogbegaafd kind leert op een andere manier dan de meeste van zijn of haar leeftijdsgenoten. Door hoogbegaafdheid kan het kind op school tegen problemen aanlopen. Om ook voor dit kind een doorlopend en positief leerproces te realiseren, zijn onderwijsaanpassingen nodig.

Een hoogbegaafde leerling beschikt over een zeer hoge algemene intelligentie die kàn worden uitgedrukt in een IQ-score van hoger dan 130. Kàn, want de intelligentie komt niet altijd in de IQ-score tot uitdrukking, bijvoorbeeld doordat een leerling onderpresteert of gestresst is voor de test.

Hoogbegaafden kunnen in korte tijd zeer veel informatie verwerken waardoor zij zich sneller ontwikkelen dan gemiddeld intelligente leerlingen. Zij kunnen hierdoor – vergeleken met leeftijdgenoten – een (grote) ontwikkelingsvoorsprong laten zien op cognitief, sociaal, emotioneel, moreel en motorisch gebied, maar ook wat betreft hun persoonlijke ontwikkeling. Zo hebben veel van deze kinderen een groot rechtvaardigheidsgevoel, denken zij diep na over levensvragen en zijn zij gevoelig voor signalen en stemmingen uit hun omgeving.

De school kan nagaan of sprake is van een leervoorsprong door de leervorderingen van het kind te onderzoeken. Een intelligentie- of IQ-test is niet altijd nodig om in te kunnen schatten of een kind hoogbegaafd is.

Leerproces

De leervorderingen van een leerling kunnen een goed beeld geven van zijn of haar leerproces. Het leerproces is de manier waarop een leerling leert, zich kennis en vaardigheden eigen maakt. Dit proces wordt niet zozeer bepaald door de leeftijd van het kind, maar is grotendeels afhankelijk van zijn intelligentie. Als de intelligentie van de leerling sterk afwijkt van dat van zijn of haar medeleerlingen, dan wijkt ook zijn of haar manier van leren sterk af.

Afwijkende leerbehoefte

Op school wordt de aandacht en begeleiding vaak afgestemd op het leerproces van de gemiddeld lerende leerling en van de leerlingen die in een of meer vakken extra begeleiding nodig hebben. Net als er kinderen zijn die zich (veel) langzamer ontwikkelen dan gemiddeld lerende kinderen zijn er ook kinderen die zich (veel) sneller ontwikkelen. Uit onderzoek is gebleken dat kinderen die veel moeite hebben met leren en kinderen die juist heel makkelijk leren in de praktijk vaak tegen vergelijkbare problemen aanlopen.

Afstemmingsproblemen

Zowel kinderen die veel moeite hebben met leren als kinderen die heel makkelijk leren hebben te maken met eisen en verwachtingen die niet of onvoldoende zijn afgestemd op hun mogelijkheden en leerbehoeften. De afstemmingsproblemen tussen een hoogbegaafd kind en de kinderen en mensen in zijn omgeving hebben de nodige gevolgen. Het komt vaak voor dat hoogbegaafde kinderen onder hun kunnen gaan presteren. Dit wordt onderpresteren genoemd.

Onderpresteren

Hoogbegaafde kinderen zijn vaak geneigd zich aan te passen aan het leerproces van hun medeleerlingen. Zij kunnen dit min of meer vrijwillig doen, omdat zij niet willen opvallen en ‘erbij willen horen’. Door onvoldoende afstemming van het onderwijs op het leerproces en het ontwikkelingsniveau van het kind kunnen hoogbegaafden niet alleen leerproblemen ontwikkelen, maar ook gedragsproblemen.

Gevolgen

Onderpresteren leidt ertoe dat hoogbegaafden worden belemmerd in hun ontwikkeling. Uit vele onderzoeken komen de volgende problemen naar voren:

• Blijvend motivatieverlies om te leren
• Ernstige verveling
• Sociale en emotionele problemen
• Somberheid en depressieve gevoelens
• Psychische problemen.

Daarnaast kunnen de kinderen ook lichamelijke klachten vertonen.

Onderwijsaanpassingen

Onderwijs aan hoogbegaafde leerlingen behoort tot de basisondersteuning van scholen. Sommige scholen bieden extra begeleiding voor onder meer hoogbegaafde leerlingen. Dit (extra) ondersteuningsaanbod staat vermeld in het schoolondersteuningsprofiel van de betreffende school. Verschillende scholen bieden leerlingen extra leerstof (meestal uit de onderwijslesmethodes) en/of bieden de mogelijkheid om de lesstof versneld door te werken. Sommige scholen beschikken over plusklassen waarin kinderen bijvoorbeeld een dagdeel per week aangepast les krijgen. Uit onderzoek is echter gebleken dat dergelijke onderwijsaanpassingen lang niet altijd voldoen. Hoogbegaafde kinderen hebben dagelijks een onderwijsaanbod nodig dat aansluit op hun leerbehoefte.

Ouderbijdrage

Scholen mogen een vrijwillige ouderbijdrage vragen. Hiervoor is de instemming nodig van de ouders die zitting hebben in de medezeggenschapsraad. Deze ouderbijdrage is altijd vrijwillig. De keuze om deze bijdrage wel of niet te betalen mag geen consequenties hebben voor deelname aan het onderwijsprogramma. Het onderwijs voor (hoog)begaafde leerlingen moet – net als voor andere leerlingen – vrij toegankelijk en kosteloos zijn. Ouders hoeven dus niet extra te betalen voor de ondersteuning die een school biedt aan hoogbegaafde leerlingen. Als de basisondersteuning van de school onvoldoende blijkt te zijn, dient de school, eventueel samen met het samenwerkingsverband passend onderwijs, te voorzien in een passend aanbod voor hoogbegaafde leerlingen.

Vermoeden van hoogbegaafdheid

Als je het vermoeden hebt dat jouw kind hoogbegaafd is, dan is het belangrijk hierover in gesprek gaan met de leerkracht van jouw kind en de intern begeleider of zorgcoördinator op school. De school kan het leerproces van jouw kind in kaart brengen en nagaan of jouw kind inderdaad een leervoorsprong heeft. Indien nodig, kan de school je ook helpen de juiste instantie te vinden waar je jouw kind kunt laten testen. Wederzijds begrip en respect tussen school en ouders is hierbij van groot belang voor jouw kind.

Wordt jouw vermoeden niet door school gedeeld, dan kun je contact opnemen met de huisarts of de schoolarts over de problemen van jouw kind.

Vraag hulp

Neem contact op met ons informatiepunt als je vermoedt dat jouw kind hoogbegaafd is en het gesprek met school niet goed verloopt; of als je je goed wil voorbereiden op het gesprek.